Kamieńczyk flisakami stał. Nie wszyscy wiedzą, że mieli swoją gwarę

Czy stryj mógł zepchnąć na świnię? Czy z dużą rafą można pływać? Jak się ma ciotka do księdza Wojciecha? Czy coś łączy ich ze stryjem? Jak to brzmi dzisiaj? Czy dziś potomkowie flisaków wiedzą jeszcze o gwarze flisackiej swoich przodków?

Powszechnie wiadomo, że Kamieńczyk flisakami stał. Używali oni swojego języka, gwary. W czasie spływu tworzyli własne przyśpiewki, jak np.

Brańczyk, Kamieńczyk, Stoliński las,

Żeby jego piorun trzasł.

Orelu huncwocie, marne twoje życie

Gdzie strona, tam żona, gdzie kościół, tam dziecię.

Jak sądzę, wraz z ustaniem flisu od około 70 lat, zaprzestano też używać tego języka, gwary i zwrotów z nim związanych.

Oto kilka ich przykładów: 

lund – brzeg,

ostry – wysoki,

płaski – niski,

prąd – płynące drzewo z gałęziami,

wilk – obgniły pień drzewa na dnie rzeki,

wart – nurt rzeczny,

wanna – ostre rzeczne zakręty,

rafa – kamień,

bzdziel – młyn,

mamka – mgła,

stryj – wiatr,

świnia – łacha, mielizna,

ciotka – wrona,

ksiądz Wojciech – bocian,

cholewa – gapowaty flisak,

korygować – zbijać tafle,

trel – pieśń flisacka,

głowa – przód tratwy,

buchta – środek tratwy,

cal – tył tratwy,

na bakier – na lewo,

rumuj na stibor – kieruj tratew na prawo,

śrykuj hartfulnego – zatrzymać tratwę z lewej strony,

puszczaj śryka – zakotwiczyć tratwę,

wybijaj – odkotwiczyć,

obol się – zmień kierunek,

przodownik – prowadzący tratwę,

jałowy – strzegł końca (calu) tratwy,

ogółka, ryza – rodzaj umowy pomiędzy retmanem a kupcem drewna,

strawne lub myto – wysokość zapłaty za flisaka,

elemozyna – coroczna składka zbierana przez retmanów w dniu św. Barbary na potrzeby

parafii.

Skoro wiemy, co znaczyła rafa, to czy dziś w Rafie też jest dużo kamieni w okolicy rzeki?

Autor: Rafał Grzeda, w 2020 roku wraz z Henrykiem Słowikowski napisali książkę „Kamieńczyk. Muzeum i wspomnienia”, poświęconą przedmiotom zgromadzonym w kolekcji, ale także historii Kamieńczyka i jego okolic, a także mieszkańcom.

(Tekst pochodzi z wpisu zamieszczonego w mediach społecznościowych, na podstawie: Zygmunt Paruch sylwan nr 6: 67-72, 2005. Opublikowany za zgodą autora).